Τα γλειφιτζούρια

Αυτό τον καιρό βλέπουμε τη γέννηση μιας νέας μόδας: απ’ τη μια μέρα στην άλλη, έχουμε μια ‘φοβερή οικονομική κρίση’ και όλοι, κυβερνήσεις και πόπολο, λένε ότι ‘βλέπουν’ σημάδια της και μιλούν γι’ αυτή.

Δεν ήξερα ότι όλα ήσαν ‘ρόδινα’ πριν αρχίσει αυτή η κρίση, ίσα-ίσα νόμιζα το αντίθετο. Και το νόμιζα επειδή, εδώ και 10ετίες ακούμε συνεχώς ότι βρισκόμαστε σε ‘κρίση’ και σε ‘ύφεση’, πράγμα που κάθε τόσο είναι η δικαιολογία για μαζικές απολύσεις, για μειώσεις μισθών, ή για περικοπές κοινωνικών δαπανών (ποτέ όμως αμυντικών) «λόγω της κρίσης». Μπορεί το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν να αυξάνεται σταθερά, μπορεί να μαθαίνουμε για αστρονομικά κέρδη εταιριών (ειδικά όσων διαχειρίζονται την υπεραξία που παράγουν όσοι δεν είναι ‘χαρτοπαίκτες’), ωστόσο παράλληλα ακούμε ξανά και ξανά τη κασέτα περί ‘κρίσης’ και ‘ύφεσης’.

Διαβάστε για παράδειγμα το εξής:

«Κλίμα απαισιοδοξίας κυριαρχεί όσον αφορά την παγκόσμια οικονομία. Η πρόβλεψη για ανάκαμψη από το δεύτερο εξάμηνο του 200X διαψεύδεται και η επιδείνωση της χρηματιστηριακής κρίσης κάνει δυσκολότερες τις οικονομικές προοπτικές … Άλλη μία ένδειξη της κακής εικόνας των επιχειρήσεων είναι και η αύξηση σε επίπεδα ρεκόρ των πτωχεύσεων που παρουσιάζουν τα επιχειρηματικά ομόλογα στο κόσμο.» [πλήρες άρθρο]

Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα κείμενο του περασμένου Οκτώβρη 2008, έτσι δεν είναι; Λάθος! Είναι του Οκτώβρη 2002 –έξη χρόνια πιο παλιό! Στα παρακάτω δημοσιεύματα –απ’ όπου προέρχεται και αυτό το απόσπασμα- θα διαβάσετε πολλές παρόμοιες κλάψες, ανεξάρτητα από τη χρονιά. Και βέβαια η ίδια καραμέλα της ‘κρίσης’ υπάρχει και σε προηγούμενες χρονιές.

Όμως στο ίδιο διάστημα διαβάζεις και ειδήσεις π.χ. σαν αυτή (Αύγουστος 2006):

«Η παγκόσμια ανάπτυξη τρέχει την τελευταία τετραετία με τον δυναμικότερο ρυθμό των τελευταίων 25 χρόνων, με 4,8%. Το αποτέλεσμα ήταν να ανεβούν αρκετά τα κέρδη των εταιρειών και να σημειωθεί ένα τριετές ράλι στα χρηματιστήρια, δίνοντας καλά κέρδη στους μετόχους. Οι 500 μεγαλύτερες εταιρείες του πλανήτη αύξησαν πέρυσι τις πωλήσεις τους 13% και τα κέρδη 30%.» [πλήρες άρθρο]

Τελικά είμαστε ή δεν είμαστε σε ‘κρίση’; Πώς μπορούμε να μιλάμε ‘ύφεση’ όταν έχουμε ανάπτυξη 4.8% και αύξηση κερδών 30%; Άραγε πόση ανάπτυξη και πόσα κέρδη χρειάζονται για να ακούσουμε ότι, επιτέλους, είμαστε σε καλή φάση;

Για να ελέγξω αν θυμάμαι καλά τις επανειλημμένες δυσοίωνες εκτιμήσεις ή αν είμαι ένας προκατειλημμένος γκρινιάρης, έκανα ένα γρήγορο ψάξιμο –πού αλλού;- στο Διαδίκτυο.

Έβαλα λοιπόν για κλειδιά τις λέξεις ‘κρίση’ και ‘ύφεση’ στο διαδικτυακό αρχείο της Ελευθεροτυπίας μετά το 2001 (από τότε ξεκίνησε η αρχειοθέτηση), και να μια ενδεικτική σταχυολόγηση τίτλων άρθρων:

28/12/2001: Πογκρόμ 1,8 εκατ. εργαζομένων στη βιομηχανία, την τεχνολογία και τον τουρισμό - Ρεκόρ απολύσεων στις ΗΠΑ, μείωση παραγωγής στην Ιαπωνία.

13/10/2002: Η κρίση ψαλιδίζει τις προοπτικές της οικονομίας

13/10/2002: Η ώρα της αντίδρασης - Οι αγορές πέρασαν το χειρότερο τρίμηνο των τελευταίων 12 χρόνων

29/12/2002: Παραμένει σε στενωπό η παγκόσμια οικονομία

25/05/2003: Υπαρκτός κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία

08/08/2003: Γερμανία - Ύφεση δείχνουν οι βιομηχανικές παραγγελίες

19/10/2003: Η παγκόσμια οικονομία στα πρόθυρα

07/11/2004: Ο φαύλος κύκλος της οικονομίας

11/12/2004: Η ύφεση πλήττει τις εταιρείες ακινήτων - Μόλις 1 στις 7 εισηγμένες αύξησε ουσιαστικά τα κέρδη της

26/12/2004: Φαύλος κύκλος των διεθνών αγορών

01/05/2005: Η ύφεση προ των πυλών

26/06/2005: Στον πάγο μπήκαν τα ευρω-επιτόκια

11/09/2005: Από τον τυφώνα στη στασιμότητα - Φόβοι για την οικονομία λόγω πετρελαίου και «Κατρίνα»

04/12/2005: Κέρδη 2 ταχυτήτων - τι αποκαλύπτουν τα αποτελέσματα του 9μήνου

06/08/2006: Πληθωρισμός ή κραχ;

13/08/2006: Αλλάζουν τα δεδομένα στην παγκόσμια οικονομία - Τι φοβίζει τους επενδυτές

20/08/2006: Προβληματισμός για την παγκόσμια ανάπτυξη

22/12/2007: Με αφορμή την πιστωτική κρίση - Η Νέα Τάξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής «αναρχίας»

30/12/2007: Σε σημείο καμπής οι αγορές

22/12/2007: 2008 - Ο κόσμος σε κατάσταση «στεγαστικού ρίσκου» - Θα αφήσει τα σημάδια της και στην Ελλάδα - Η ΕΚΤ δεν μπορεί να ξεκολλήσει από τα επιτόκια - Στην παγκοσμιοποίηση η κρίση δεν γνωρίζει σύνορα.

Αν διαβάσει κανείς μόνο τους τίτλους χωρίς τις ημερομηνίες, θα νομίσει ότι πρόκειται για δημοσιεύματα του τελευταίου διμήνου, με το καθιερωμένο λεξιλόγιο: ύφεση, στασιμότητα, κίνδυνος, στενωπός, πληθωρισμός, κραχ, προβληματισμός, φόβοι.

Η τελευταία λέξη –‘φόβοι’- είναι μάλλον το κλειδί αυτής της μονότονης επανάληψης τις ίδιας κινδυνολογίας: Αν πούμε στους ‘πολλούς’ ότι πάμε μια χαρά, τότε θα ξεθαρρέψουν και θα ζητάνε μεγαλύτερο μερίδιο. Τους λέμε λοιπόν ξανά και ξανά (η επανάληψη είναι θεμελιώδης τακτική της πλύσης εγκεφάλου) ότι ‘κινδυνεύουμε’, ώστε να κάθονται στ’ αυγά τους ήσυχα και χωρίς πολλές απαιτήσεις.

Το πρόβλημα με τη γνωστή μέθοδο «λύκος, λύκος!» είναι ότι κανείς δεν ξέρει πότε ο ‘λύκος’ (αν υπάρχει) ήρθε πραγματικά. Έχουμε λοιπόν τώρα τους ιθύνοντες και τα φερέφωνά τους να μας επαναλαμβάνουν με κάθε τρόπο ότι έχουμε ‘κρίση’, παίζοντας την ίδια παλιά κασέτα αλλά πιο δυνατά, ίσως για να μας προετοιμάσουν για την επόμενη τρύπα στη ζώνη μας. Γιατί άραγε να πιστέψουμε ότι, αυτή τη φορά, φάνηκε στ’ αλήθεια ο διαβόητος ‘λύκος’, αυτός που ακούμε για χρόνια ότι έρχεται με συνοδεία από όλο και περισσότερες Porsche και γιώτ και Lear jet και άλλες χλιδές; Μόνο και μόνο επειδή έτσι μας λένε, ποντάροντας στην αμνησία μας;

Η ‘μέθοδος του βότσαλου’ είναι σατανικά απλή και πολυφορεμένη: Βγάζεις μια βρώμα με στόμφο και κραυγές (‘λύκος, λύκος!’ είπαμε το κόλπο) γαρνιρισμένη με κάποια αληθοφανή επιχειρήματα και αμέσως αυτή απλώνεται παντού από μόνη της, σαν το βότσαλο που ρίχνεις στην ήσυχη λίμνη. Ποιος να κάτσει να ψάξει την εγκυρότητα της φήμης; Οι δημοσιογράφοι που επί χρόνια μας βομβαρδίζουν με ‘κρίσεις’, ή οι άρχοντές μας που διευκολύνονται από τον τρόμο του κοπαδιού;

Από στόμα σε στόμα -ή καλύτερα από κανάλι σε κανάλι- η φήμη μετατρέπεται σε πραγματικότητα. Ας θυμηθούμε για παράδειγμα τους Ιρακινούς που "άρπαζαν τις θερμοκοιτίδες στο Κουβέιτ πετώντας τα βρέφη". Ή τους αιμοσταγείς Σέρβους που "έσφαξαν εκατοντάδες χιλιάδες Κοσοβάρους". Ή "τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ". Στις περιπτώσεις αυτές –που δεν είναι οι μόνες βέβαια- το τεχνητό σοκ της ‘διεθνούς κοινότητας’ (αλήθεια τι σημαίνει αυτός ο όρος;) αξιοποιήθηκε δεόντως για το ξεκαθάρισμα ενοχλητικών εμποδίων. Όταν αποκαλύφτηκε η αλήθεια (μερικές φορές συμβαίνει κι αυτό) ήταν πια αργά, "η αποστολή είχε ολοκληρωθεί".

Είναι σαν να φωνάξεις σ' ένα κατάμεστο γήπεδο 'φωτιά, φωτιά' χωρίς να υπάρχει στ' αλήθεια: Το πλήθος πανικοβάλλεται, και με τον ξαφνικό συνωστισμό της φυγής προκαλείς πραγματική κρίση από το τίποτα. Όλη η ουσία είναι να κυλίσεις μια χιονόμπαλα που εύκολα μετατρέπεται σε χιονοστιβάδα και μετά μπορείς να εμφανιστείς σαν 'γιατρός' για τους 'πληγωμένους' που θα κάνουν ό,τι τους πεις...

Αναρωτιέμαι μήπως σήμερα βλέπουμε μια επανάληψη του φαινομένου 9/11: Το 2001 η ξαφνική κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων έδωσε ένα λαμπρό πρόσχημα επίθεσης σε διάφορα πολιτικά μέτωπα, από το Ιράκ ως τις ατομικές ελευθερίες. Έτσι και τώρα η ξαφνική κατάρρευση μερικών ‘λεσχών χαρτοπαιξίας’ της Wall Street από κακές μπλόφες φαίνεται να δίνει ένα νέο πρόσχημα επίθεσης, αυτή τη φορά οικονομικού χαρακτήρα.

Σίγουρα στη τρέχουσα ‘κρίση’ υπάρχει κάτι περίεργο: πώς άραγε εμφανίστηκε τόσο ξαφνικά, σε τόση έκταση, και με τόση ένταση; Τόσο ευαίσθητο είναι λοιπόν το περιβόητο οικονομικό σύστημά μας, ώστε να κινδυνεύει με γενική κατάρρευση από τη μια μέρα στην άλλη, χωρίς καμία εξωγενή αιτία (π.χ. κάποια εκτεταμένη φυσική καταστροφή, επιδημία, ή πόλεμο);;;

Είτε είναι τεχνητή η προέλευση της τρέχουσας υστερίας, είτε αντίθετα ολόκληρος ο κόσμος είναι πραγματικά εξαρτημένος από μερικούς τζογαδόρους, οι πρόσφατες εξελίξεις κάνουν ανάγλυφο το πόσο εύθραυστη είναι η ‘ευημερία’ της παγκοσμιοποίησης, καθώς και ότι η 'οικονομία της αγοράς' είναι πύργος από τραπουλόχαρτα. Μήπως λοιπόν είναι καιρός να φτύσουμε τα γλειφιτζούρια που μας βάζουν στο στόμα καθώς βλέπουμε τηλεόραση;