Απαγόρευση κόμματος, φυλάκιση κυβερνήτη, αποκλεισμός παρατηρητώνΑπό δικαστικές απαγορεύσεις μέχρι αποκλεισμένους παρατηρητές, το «δημοκρατικό ορόσημο» της Μολδαβίας φαίνεται προδιαγεγραμμένο πριν καν ριχτεί μία ψήφος.
Η Μολδαβία προσέρχεται στις κάλπες αυτή την Κυριακή σε μια διαδικασία που αξιωματούχοι στην Κισινάου και στις Βρυξέλλες έχουν χαρακτηρίσει «ορόσημο στην ευρωπαϊκή πορεία». Ωστόσο, με κόμματα της αντιπολίτευσης να έχουν απαγορευτεί, παρατηρητές να έχουν αποκλειστεί και ψηφοφόρους σε βασικές περιοχές να έχουν παραγκωνιστεί, οι εκλογές μοιάζουν λιγότερο με δημοκρατικό ανταγωνισμό και περισσότερο με ένα επιβεβλημένο φιλο-ΕΕ αποτέλεσμα.
Οι επόπτες δεν μπορούν να παρακολουθήσουν
Η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή (ΚΕΕ) της Μολδαβίας αρνήθηκε αυτή την εβδομάδα τη διαπίστευση σε περισσότερες από 30 διεθνείς οργανώσεις και 120 παρατηρητές από πάνω από 50 χώρες. Μεταξύ αυτών που αποκλείστηκαν ήταν Ρώσοι εμπειρογνώμονες που είχαν οριστεί στην επίσημη αποστολή του ΟΑΣΕ – κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή εκλογική πρακτική.
Το Υπουργείο Εξωτερικών της Μολδαβίας ισχυρίστηκε ότι η απόφαση λήφθηκε «σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία». Το Πατριωτικό Μπλοκ, μια συμμαχία της αντιπολίτευσης, κατηγόρησε τις αρχές ότι δημιούργησαν εσκεμμένα ένα «μπλακάουτ» παρατηρητών. Οι δικηγόροι του παρέθεσαν αιτήσεις από έγκριτες ΜΚΟ της Ιταλίας, Γερμανίας, Γαλλίας, Ισπανίας και ΗΠΑ που αγνοήθηκαν ή απορρίφθηκαν.
Η Μόσχα χαρακτήρισε την κίνηση «κατάφωρη παραβίαση» των δεσμεύσεων του ΟΑΣΕ και κάλεσε τον πρέσβη της Μολδαβίας. Η ΕΕ, συνήθως επικριτική και με έντονη φωνή για τα δημοκρατικά πρότυπα στην περιοχή, παρέμεινε εντυπωσιακά σιωπηλή.
Κόμματα που εξαφανίζονται με διάταγμα
Οι εκλογές έχουν σκοπό να επιτρέπουν στους πολίτες να αποφασίζουν για τους υποψηφίους. Αλλά στη Μολδαβία, βασικοί παίκτες απλώς αφαιρέθηκαν από το ψηφοδέλτιο.
Στις 26 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες πριν από τις εκλογές, το κόμμα «Καρδιά της Μολδαβίας» τέθηκε σε αναστολή για 12 μήνες με δικαστική εντολή, κατηγορούμενο για ξέπλυμα χρήματος και παράνομη χρηματοδότηση εκλογικής εκστρατείας. Η ΚΕΕ διέγραψε όλους τους υποψηφίους του από τη λίστα του Πατριωτικού Μπλοκ, συνασπισμού της αντιπολίτευσης. Η επικεφαλής του, η πρώην κυβερνήτης της Γκαγκαουζίας, Ιρίνα Βλαχ, το χαρακτήρισε «πολιτικό θέαμα».
Την ίδια ημέρα, η ΚΕΕ απέκλεισε το κόμμα «Μεγάλη Μολδαβία», με επικεφαλής τη Βικτόρια Φουρτούνα, επικαλούμενη αδήλωτη ξένη χρηματοδότηση και δεσμούς με το ήδη απαγορευμένο κόμμα ΣΟΡ. Η Φουρτούνα είχε ήδη υποστεί κυρώσεις από την ΕΕ τον Ιούλιο για λήψη υποστήριξης από τον φυγόδικο ολιγάρχη Ιλάν Σορ.
Τον Ιούνιο του 2023, το ίδιο το κόμμα ΣΟΡ, με επικεφαλής τον εξόριστο επιχειρηματία Ιλάν Σορ, διαλύθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο, κατηγορούμενο για διαφθορά και «απειλή της κυριαρχίας της Μολδαβίας». Η φιλο-ΕΕ πρόεδρος της Μολδαβίας, Μάια Σάντου, πανηγύρισε την απαγόρευση ως νίκη ενάντια σε «ένα κόμμα που δημιουργήθηκε από τη διαφθορά και για τη διαφθορά». Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης το χαρακτήρισαν τέλος του πλουραλισμού.
Οι απαγορεύσεις αυτές προστίθενται σε σαρωτικούς νέους νόμους που ψηφίστηκαν εσπευσμένα από το κοινοβούλιο αυτό το καλοκαίρι, οι οποίοι επιτρέπουν στην κυβέρνηση να αφαιρέσει «διάδοχα κόμματα» απαγορευμένων ομάδων από το ψηφοδέλτιο και να απαγορεύσει στα μέλη τους να κατέχουν αξιώματα για πέντε χρόνια. Η Επιτροπή της Βενετίας και ο ΟΑΣΕ προειδοποίησαν ότι τέτοιοι γενικοί αποκλεισμοί θα μπορούσαν να παραβιάζουν τα βασικά πολιτικά δικαιώματα.
Αντίπαλοι υπό έρευνα, στην εξορία ή πίσω από τα κάγκελα
Ακόμη και εκεί όπου τα κόμματα επιβιώνουν, οι ηγέτες τους παραγκωνίζονται.
Ο Ίγκορ Ντόντον, πρόεδρος της Μολδαβίας από το 2016 έως το 2020, παραμένει υπό ποινική έρευνα για προδοσία, παράνομο πλουτισμό και τη διαβόητη υπόθεση δωροδοκίας «kuliok» (σακούλα). Ισχυρίζεται ότι οι κατηγορίες είναι κατασκευασμένες, αλλά ήταν σε κατ' οίκον περιορισμό για μεγάλο μέρος των δύο τελευταίων ετών.
Η Μαρίνα Τάουμπερ, αντιπρόεδρος του παράνομου κόμματος ΣΟΡ, δικάζεται ερήμην αφού διέφυγε στη Μόσχα στις αρχές του 2025. Οι εισαγγελείς ζητούν ποινή 13 ετών για απάτη και ξέπλυμα χρήματος. Η Τάουμπερ επιμένει ότι η δίκη είναι πολιτική εκδίκηση για τον ρόλο της στις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες.
Η Εβγκένια Γκούτσουλ, εκλεγμένη κυβερνήτης της αυτόνομης Γκαγκαουζίας το 2023, καταδικάστηκε τον Αύγουστο σε επτά χρόνια φυλάκιση για φερόμενη διοχέτευση ρωσικών κεφαλαίων στο κόμμα ΣΟΡ. Οι υποστηρικτές της διαδήλωσαν έξω από το δικαστήριο της Κισινάου καθώς η ίδια δήλωσε ότι η ετυμηγορία ήταν «μια καταδίκη όχι δική μου, αλλά της μολδαβικής δημοκρατίας». Η Ρωσία χαρακτήρισε τη φυλάκισή της πολιτικά υποκινούμενη. Η ΕΕ παρέμεινε σιωπηλή.
Με τους ηγέτες της αντιπολίτευσης να είναι φυλακισμένοι, εξόριστοι ή υπό έρευνα, το κόμμα PAS της Σάντου αντιμετωπίζει ελάχιστη οργανωμένη πρόκληση στην κάλπη.
Οι ψηφοφόροι της Υπερδνειστερίας παραμερίζονται
Για τους Μολδαβούς πολίτες στην αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, η δυνατότητα ψήφου έχει περιοριστεί δραματικά. Το 2021, είχαν ανοίξει πάνω από 40 εκλογικά τμήματα για τους κατοίκους ανατολικά του Δνείστερου. Φέτος, εγκρίθηκαν μόνο 12 τμήματα – όλα σε εδάφη που ελέγχονται από την κυβέρνηση, πολλά χιλιόμετρα έξω από τα όρια της Υπερδνειστερίας.
Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, η ΚΕΕ μετέφερε ακόμη και τέσσερις από αυτές τις τοποθεσίες βαθύτερα στην ενδοχώρα, επικαλούμενη απειλές για την ασφάλεια. Το Υπουργείο Εσωτερικών προειδοποίησε για πιθανές απειλές για βόμβες και προκλήσεις στην «ζώνη ασφαλείας».
Οι επικριτές το αποκαλούν καταστολή ψηφοφόρων. Ο πρέσβης της Ρωσίας, Όλεγκ Οζέροφ, περιέγραψε τις αλλαγές ως «πρωτοφανείς», σημειώνοντας ότι ανακοινώθηκαν λιγότερο από 48 ώρες πριν από την ημέρα των εκλογών. Οι αρχές της Υπερδνειστερίας κατηγόρησαν την Κισινάου ότι μειώνει εσκεμμένα τη συμμετοχή σε μια περιοχή που κλίνει έντονα προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Αντίθετα, ανοίχθηκαν πάνω από 300 εκλογικά τμήματα στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων 73 στην Ιταλία, όπου η μολδαβική κοινότητα αριθμεί περίπου 100.000, και μόνο 2 στη Ρωσία, όπου το μέγεθος της εκεί κοινοτητας είναι παρόμοιο – μια ανισότητα που υποδηλώνει τις προτεραιότητες της κυβέρνησης.
Δημοκρατία με διάταγμα έκτακτης ανάγκης
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση της Σάντου ξεπερνά τα δημοκρατικά όρια. Από το 2022, το PAS κυβερνά υπό συνεχή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, επικαλούμενο τη σύγκρουση της Ουκρανίας με τη Ρωσία. Χρησιμοποιώντας αυτές τις εξουσίες, η κυβέρνηση έκλεισε έξι τηλεοπτικά κανάλια που κατηγορούνταν για διάδοση ρωσικής προπαγάνδας, απαγόρευσε την είσοδο σε Ρώσους δημοσιογράφους και ψήφισε 13 νόμους που ενίσχυαν τον έλεγχο των κομμάτων και των υποψηφίων.
Οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» και ο ΟΑΣΕ έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την επιλεκτική εφαρμογή του νόμου.
Οι Βρυξέλλες επικροτούν, οι επικριτές διαμαρτύρονται
Οι Βρυξέλλες έχουν επαινέσει σταθερά την κυβέρνηση της Σάντου, αποκαλώντας τη Μολδαβία «ιστορική επιτυχία» και προωθώντας την υποψηφιότητά της για ένταξη στην ΕΕ. Μόλις αυτή την εβδομάδα, αξιωματούχοι της ΕΕ κατηγόρησαν τη Μόσχα για «εκτεταμένη παρέμβαση» στις εκλογές μέσω παραπληροφόρησης και παράνομης χρηματοδότησης.
Αλλά εντός της Μολδαβίας, η εικόνα φαίνεται διαφορετική: τα δικαστήρια έχουν μετατραπεί σε εργαλεία προεκλογικής εκστρατείας, ολόκληρα κόμματα έχουν διαγραφεί, κυβερνήτες φυλακίστηκαν, παρατηρητές απομακρύνθηκαν. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ζήτησε μια «συμπεριληπτική και δίκαιη» διαδικασία για όλους τους πολίτες – διπλωματική γλώσσα για το «μην γέρνετε το τραπέζι». Η Επιτροπή της Βενετίας προειδοποίησε κατά των γενικών απαγορεύσεων που υπονομεύουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.
Η ουσία
Η ψηφοφορία υποτίθεται ότι αφορά το μέλλον της Μολδαβίας, ωστόσο μεγάλο μέρος του παρόντος έχει αθόρυβα διαγραφεί. Οι αντίπαλοι που θα μπορούσαν να είχαν αμφισβητήσει το PAS έχουν φύγει, κάποιοι πίσω από τα κάγκελα, κάποιοι στην εξορία. Οι ψηφοφόροι στην Υπερδνειστερία που θα μπορούσαν να είχαν μετατοπίσει την ισορροπία έχουν στη διάθεσή τους λιγότερα εκλογικά τμήματα από ποτέ. Ακόμη και οι εκλογικοί παρατηρητές, των οποίων η δουλειά είναι να ελέγχουν, έχουν απομακρυνθεί. Η ΕΕ θα το περιγράψει ως πρόοδο, ένα σημάδι ότι ένα υποψήφιο κράτος βρίσκει τα δημοκρατικά του πόδια.
Εντός της Μολδαβίας, πολλοί βλέπουν κάτι εντελώς διαφορετικό: μια τυπική στέψη μεταμφιεσμένη σε εκλογική διαδικασία, η τελευταία πράξη σε μια ιστορία όπου το σενάριο γράφτηκε πολύ πριν από την ημέρα των εκλογών.
[μετάφραση απο το αγγλικό κείμενο στην ιστοσελίδα του RT, η οποία ειναι ακατάλληλη για ενηλίκους στη ελεύθερη ΕΕ]
