[Άρθρο της Stephanie Flanders στο BBC 26.1.12]
Ο χρόνος για την επίτευξη μιας συμφωνίας για το ελληνικό χρέος εξαντλείται γρήγορα. Αυτό είναι κάτι που βρίσκει όλους σύμφωνους εδώ στο Νταβός.
Αυτό όμως που παρατηρείται λιγότερο είναι ότι η ισορροπία δυνάμεων γύρω από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων έχει μετατοπιστεί τελευταία: σε βάρος των οργάνων της Ευρωζώνης και των πολιτικών που επείγονται να δουν μια συμφωνία, και προς όφελος των Ελλήνων.
Υπάρχουν τρεις λόγοι γι' αυτή την αλλαγή.
• Πρώτον, η ανάγκη για μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας έχει γίνει ακόμη πιο προφανής.
• Δεύτερον, έχει καταστεί σαφές ότι πρέπει να συνεισφέρουν και θεσμικοί φορείς ώστε η ελάφρυνση να συμβεί πολιτισμένα.
• Τέλος, και πιο διακριτικά, η ελληνική κυβέρνηση πέτυχε με τον τρόπο της ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού: από τώρα και στο εξής δανείζεται χρήματα μόνο για την αποπληρωμή του χρέους. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αρκετά τα πράγματα.
Υπέρογκο κόστος
Επιτρέψτε μου να πω κάτι παραπάνω για όλα αυτά.
Για να αντιληφθούμε την ανάγκη για μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους, αρκεί να δούμε μόνο την εκτίναξη του κόστους εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους. Για όλα τα «φθηνά» δάνεια που ρέουν προς την Ελλάδα από τους Ευρωπαίους και το ΔΝΤ, η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να πληρώσει 23% περισσότερα χρήματα σε τόκους το 2011 από ό,τι το 2010.
Οι προβλέψεις για το σύνολο του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ αναθεωρούνται προς τα πάνω σχεδόν κάθε εβδομάδα και φαίνονται όλο και πιο αναξιόπιστες.
Η δεύτερη νέα πραγματικότητα απορρέει άμεσα από την πρώτη. Για να το πω απλά, αποκαλύπτεται βαθμιαία το γεγονός ότι καμία "εθελοντική" συμφωνία για τη μείωση της αξίας του χρέους που έχει στα χέρια του ο ιδιωτικός τομέας δεν θα δώσει αρκετή ανακούφιση στην Ελλάδα.
Είτε το κούρεμα για τον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να είναι πολύ περισσότερο από το 50%, οπότε είναι πολύ απίθανο να χαρακτηριστεί ως «εθελοντικό» όσο και να τεντώσουμε τη σημασία της λέξης, είτε το ύψος του χρέους που είναι υπό διαπραγμάτευση θα πρέπει να μεγαλώσει και να περιλάβει ομόλογα που κατέχονται από ιδρύματα του δημόσιου τομέα όπως η ΕΚΤ, η οποία έχει αγοράσει γύρω στα € 40 δισ. από αυτό.
Όπως είδαμε αυτή την εβδομάδα, η Γερμανία και η ΕΚΤ παραμένουν απόλυτα αντίθετες σε κάτι τέτοιο.
Λένε ότι κάτι τέτοιο ίσως δεν είναι νόμιμο στα πλαίσια της Συνθήκης. Θεωρούν επίσης, μάλλον εύλογα, ότι υπάρχει μια σημαντική αρχή που διακυβεύεται. Εάν τα επίσημα όργανα τρέχουν σε ένα κτίριο που καίγεται τη στιγμή που όλος ο ιδιωτικός τομέας απομακρύνεται, δεν θα πρέπει οι πυροσβέστες να είναι αυτοί που θα καούν.
Αλλά μπορεί να πει κάποιος ότι αυτός είναι και ο λόγος που δύσκολα ασφαλίζονται οι πυροσβέστες. Είναι μια επικίνδυνη δουλειά όσα προστατευτικά ρούχα κι αν έχεις.
Πιθανόν να μην είναι δίκαιο, αλλά αν οι Γερμανοί θέλουν η πρώτη τους -και υποτίθεται τελευταία- επίθεση για «συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα» να συμβεί με μεθοδευμένο τρόπο, θα πρέπει μάλλον να καταπιούν κάποιες απώλειες για την ΕΚΤ, ή να βρουν κάποιον άλλο τρόπο για συμμετοχή του δημόσιου τομέα.
Φιλόδοξη μείωση του χρέους
Ίσως ρωτήσετε πώς κάτι από όλα αυτά ενίσχυσε τα χέρια των Ελλήνων, όπως ανέφερα στην αρχή.
Ένας λόγος είναι ότι το ΔΝΤ υποστηρίζει πλέον σταθερά μια πιο ουσιαστική μείωση του χρέους. Όπως είδαμε αυτή την εβδομάδα, η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ είναι επίσης με το μέρος της Ελλάδας πιέζοντας για συμμετοχή του δημοσίου τομέα στη συμφωνία.
Αλλά ένας άλλος βασικός παράγοντας, τον οποίο λίγοι φαίνεται να έχουν αντιληφθεί, είναι ότι αν η Ελλάδα φύγει από το τραπέζι και οδηγηθεί σε μια άτακτη στάση πληρωμών, το κόστος για αυτή έχει μειωθεί σημαντικά από το περασμένο καλοκαίρι, τουλάχιστον σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη αποδεκτή (ομαλή) εναλλακτική λύση.
Το κλειδί σε αυτό είναι να δούμε τα αποτελέσματα του προϋπολογισμού της ελληνικής κυβέρνησης για το δεύτερο εξάμηνο του 2011, που δημοσιεύτηκε νωρίτερα αυτό το μήνα.
Όπως υποδεικνύει ο Graham Turner του GFC Economics, τα αποτελέσματα δείχνουν μια πραγματική αλλαγή βηματισμού στην προσπάθεια για μείωση των δαπανών και την είσπραξη περισσότερων φόρων.
Θα θυμάστε ότι η αδυναμία των Ελλήνων να ελέγξουν δαπάνες και φόρους κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 προκάλεσε την εκτίναξη του ελλείμματος τους, καθώς και παροξυσμό στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες (για να μην αναφέρουμε τις αγορές).
Ο πρωτογενής προϋπολογισμός -χωρίς τις πληρωμές τόκων του χρέους- για τους πρώτους 6 μήνες του έτους είχε έλλειμμα ύψους € 5.1 δισ., το οποίο ήταν σχεδόν το ίδιο με το προηγούμενο έτος.
Τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν περισσότερο από 5% σε ετήσια βάση, και οι δαπάνες πλην τόκων αυξήθηκαν περισσότερο από 8%.
Αυτά συνέβαιναν πριν προσγειωθούν στην Αθήνα οι ειδικές δυνάμεις της Ευρωζώνης στο πλαίσιο της δεύτερης δέσμης μέτρων διάσωσης, με αξιωματούχους της ΕΕ να ενισχύουν το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών. Αν πιστέψουμε τους αριθμούς, κατόρθωσαν να προκαλέσουν μια τεράστια διαφορά.
Τα τελευταία στοιχεία για το δεύτερο εξάμηνο του 2011 δείχνουν αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 1.4% σε ετήσια βάση και μείωση των μη δανειακών δαπανών κατά ένα εντυπωσιακό 7.4%. Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες φαίνεται να έχουν καταφέρει πρωτογενές πλεόνασμα 1.8 δισ. ευρώ κατά την περίοδο αυτή. Το συνολικό έλλειμμα παρέμεινε τεράστιο, αλλά όλος ο δανεισμός πήγαινε για τους τόκους του χρέους, όχι για εσωτερικές πληρωμές.
Λιγότερο τρομακτικό
Να γιατί αυτό έχει σημασία: Παραδοσιακά, οι χώρες που χρειάζονται μια μαζική μείωση χρέους θα αγωνιστούν πολύ σκληρά για να αποφύγουν μια ανεξέλεγκτη στάση πληρωμών όσο ακόμη δανείζονται από τις αγορές για να χρηματοδοτήσουν βασικές δημόσιες υπηρεσίες.
Ωστόσο, η κατάσταση αλλάζει κάπως όταν πρέπει να βρεις χρήματα στις αγορές "μόνο" για την εξυπηρέτηση του χρέους σου. Πολιτικά είναι πιο δύσκολο να προωθήσεις περαιτέρω περικοπές στον προϋπολογισμό μόνο και μόνο για να πληρώνεις τόκους στους επενδυτές. Και ο άμεσος κίνδυνος για τις βασικές υπηρεσίες του να χάσεις την πρόσβαση στις αγορές γίνεται κάπως λιγότερο τρομακτικός.
Μην με παρεξηγείτε. Εάν συμβεί αυτό, όπως πολλοί περιμένουν τώρα, μια πλήρης στάση πληρωμών της Ελλάδας θα παρέμενε επώδυνη για το χρηματοπιστωτικό της σύστημα και την εγχώρια οικονομία της - τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. (Αυτό είναι ανεξάρτητο από τις επιπτώσεις στους γείτονές της της ευρωζώνης. Εδώ εξετάζω τις επιπτώσεις μόνο για την Ελλάδα.)
Παρ’ όλα αυτά, η σχέση κόστους και οφέλους για την Ελλάδα στην τρέχουσα πορεία δεν είναι αυτό που ήταν μερικά χρόνια πριν, όταν το πρωτογενές έλλειμμα ήταν 5% ή 6% του ΑΕΠ.
Και, ας το παραδεχτούμε, ούτε το σενάριο με ποινές μη συμμόρφωσης είναι καυτό πλέον.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Olivier Blanchard, μίλησε ξεκάθαρα για τους κινδύνους της κρίσης.
Παρατήρησε πως ένα από τα πιο ολέθρια πράγματα για την τρέχουσα κατάσταση είναι ότι οι χώρες υπό πίεση έκαναν μεν το "σωστό" από την άποψη περικοπών του προϋπολογισμού, αλλά δεν ανταμείφθηκαν για αυτό, είτε από τις αγορές είτε από τους υποτιθέμενους συμμάχους τους της ευρωζώνης. Αυτό είναι κάτι παραπάνω από άδικο. Είναι επικίνδυνο.
Είναι ειρωνικό ότι η ίδια η έμφαση της Γερμανίας για την εφαρμογή δημοσιονομικής λιτότητας πριν από οτιδήποτε άλλο, έχει φέρει τώρα την Ελλάδα σε ισχυρότερη θέση στην περίπτωση στάσης πληρωμών.
Αν η Άνγκελα Μέρκελ δεν επεδίωκε να συμβεί κάτι τέτοιο, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι για να το αποτρέψει πρέπει να κάνει ένα βήμα πίσω στις διαπραγματεύσεις για το χρέος. Αν βέβαια δεν είναι ήδη πολύ αργά.
[Μετάφραση ΘΝΣ]
ΥΓ: Βλέπε και άρθρο "Αγνωστός Επενδυτής: Κι όμως είμαστε σε πρωτογενές πλεόνασμα..." από 27.12.11 με σχετικά σχόλια.
Ο χρόνος για την επίτευξη μιας συμφωνίας για το ελληνικό χρέος εξαντλείται γρήγορα. Αυτό είναι κάτι που βρίσκει όλους σύμφωνους εδώ στο Νταβός.
Αυτό όμως που παρατηρείται λιγότερο είναι ότι η ισορροπία δυνάμεων γύρω από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων έχει μετατοπιστεί τελευταία: σε βάρος των οργάνων της Ευρωζώνης και των πολιτικών που επείγονται να δουν μια συμφωνία, και προς όφελος των Ελλήνων.
Υπάρχουν τρεις λόγοι γι' αυτή την αλλαγή.
• Πρώτον, η ανάγκη για μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας έχει γίνει ακόμη πιο προφανής.
• Δεύτερον, έχει καταστεί σαφές ότι πρέπει να συνεισφέρουν και θεσμικοί φορείς ώστε η ελάφρυνση να συμβεί πολιτισμένα.
• Τέλος, και πιο διακριτικά, η ελληνική κυβέρνηση πέτυχε με τον τρόπο της ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού: από τώρα και στο εξής δανείζεται χρήματα μόνο για την αποπληρωμή του χρέους. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αρκετά τα πράγματα.
Υπέρογκο κόστος
Επιτρέψτε μου να πω κάτι παραπάνω για όλα αυτά.
Για να αντιληφθούμε την ανάγκη για μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους, αρκεί να δούμε μόνο την εκτίναξη του κόστους εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους. Για όλα τα «φθηνά» δάνεια που ρέουν προς την Ελλάδα από τους Ευρωπαίους και το ΔΝΤ, η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να πληρώσει 23% περισσότερα χρήματα σε τόκους το 2011 από ό,τι το 2010.
Οι προβλέψεις για το σύνολο του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ αναθεωρούνται προς τα πάνω σχεδόν κάθε εβδομάδα και φαίνονται όλο και πιο αναξιόπιστες.
Η δεύτερη νέα πραγματικότητα απορρέει άμεσα από την πρώτη. Για να το πω απλά, αποκαλύπτεται βαθμιαία το γεγονός ότι καμία "εθελοντική" συμφωνία για τη μείωση της αξίας του χρέους που έχει στα χέρια του ο ιδιωτικός τομέας δεν θα δώσει αρκετή ανακούφιση στην Ελλάδα.
Είτε το κούρεμα για τον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να είναι πολύ περισσότερο από το 50%, οπότε είναι πολύ απίθανο να χαρακτηριστεί ως «εθελοντικό» όσο και να τεντώσουμε τη σημασία της λέξης, είτε το ύψος του χρέους που είναι υπό διαπραγμάτευση θα πρέπει να μεγαλώσει και να περιλάβει ομόλογα που κατέχονται από ιδρύματα του δημόσιου τομέα όπως η ΕΚΤ, η οποία έχει αγοράσει γύρω στα € 40 δισ. από αυτό.
Όπως είδαμε αυτή την εβδομάδα, η Γερμανία και η ΕΚΤ παραμένουν απόλυτα αντίθετες σε κάτι τέτοιο.
Λένε ότι κάτι τέτοιο ίσως δεν είναι νόμιμο στα πλαίσια της Συνθήκης. Θεωρούν επίσης, μάλλον εύλογα, ότι υπάρχει μια σημαντική αρχή που διακυβεύεται. Εάν τα επίσημα όργανα τρέχουν σε ένα κτίριο που καίγεται τη στιγμή που όλος ο ιδιωτικός τομέας απομακρύνεται, δεν θα πρέπει οι πυροσβέστες να είναι αυτοί που θα καούν.
Αλλά μπορεί να πει κάποιος ότι αυτός είναι και ο λόγος που δύσκολα ασφαλίζονται οι πυροσβέστες. Είναι μια επικίνδυνη δουλειά όσα προστατευτικά ρούχα κι αν έχεις.
Πιθανόν να μην είναι δίκαιο, αλλά αν οι Γερμανοί θέλουν η πρώτη τους -και υποτίθεται τελευταία- επίθεση για «συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα» να συμβεί με μεθοδευμένο τρόπο, θα πρέπει μάλλον να καταπιούν κάποιες απώλειες για την ΕΚΤ, ή να βρουν κάποιον άλλο τρόπο για συμμετοχή του δημόσιου τομέα.
Φιλόδοξη μείωση του χρέους
Ίσως ρωτήσετε πώς κάτι από όλα αυτά ενίσχυσε τα χέρια των Ελλήνων, όπως ανέφερα στην αρχή.
Ένας λόγος είναι ότι το ΔΝΤ υποστηρίζει πλέον σταθερά μια πιο ουσιαστική μείωση του χρέους. Όπως είδαμε αυτή την εβδομάδα, η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ είναι επίσης με το μέρος της Ελλάδας πιέζοντας για συμμετοχή του δημοσίου τομέα στη συμφωνία.
Αλλά ένας άλλος βασικός παράγοντας, τον οποίο λίγοι φαίνεται να έχουν αντιληφθεί, είναι ότι αν η Ελλάδα φύγει από το τραπέζι και οδηγηθεί σε μια άτακτη στάση πληρωμών, το κόστος για αυτή έχει μειωθεί σημαντικά από το περασμένο καλοκαίρι, τουλάχιστον σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη αποδεκτή (ομαλή) εναλλακτική λύση.
Το κλειδί σε αυτό είναι να δούμε τα αποτελέσματα του προϋπολογισμού της ελληνικής κυβέρνησης για το δεύτερο εξάμηνο του 2011, που δημοσιεύτηκε νωρίτερα αυτό το μήνα.
Όπως υποδεικνύει ο Graham Turner του GFC Economics, τα αποτελέσματα δείχνουν μια πραγματική αλλαγή βηματισμού στην προσπάθεια για μείωση των δαπανών και την είσπραξη περισσότερων φόρων.
Θα θυμάστε ότι η αδυναμία των Ελλήνων να ελέγξουν δαπάνες και φόρους κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 προκάλεσε την εκτίναξη του ελλείμματος τους, καθώς και παροξυσμό στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες (για να μην αναφέρουμε τις αγορές).
Ο πρωτογενής προϋπολογισμός -χωρίς τις πληρωμές τόκων του χρέους- για τους πρώτους 6 μήνες του έτους είχε έλλειμμα ύψους € 5.1 δισ., το οποίο ήταν σχεδόν το ίδιο με το προηγούμενο έτος.
Τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν περισσότερο από 5% σε ετήσια βάση, και οι δαπάνες πλην τόκων αυξήθηκαν περισσότερο από 8%.
Αυτά συνέβαιναν πριν προσγειωθούν στην Αθήνα οι ειδικές δυνάμεις της Ευρωζώνης στο πλαίσιο της δεύτερης δέσμης μέτρων διάσωσης, με αξιωματούχους της ΕΕ να ενισχύουν το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών. Αν πιστέψουμε τους αριθμούς, κατόρθωσαν να προκαλέσουν μια τεράστια διαφορά.
Τα τελευταία στοιχεία για το δεύτερο εξάμηνο του 2011 δείχνουν αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 1.4% σε ετήσια βάση και μείωση των μη δανειακών δαπανών κατά ένα εντυπωσιακό 7.4%. Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες φαίνεται να έχουν καταφέρει πρωτογενές πλεόνασμα 1.8 δισ. ευρώ κατά την περίοδο αυτή. Το συνολικό έλλειμμα παρέμεινε τεράστιο, αλλά όλος ο δανεισμός πήγαινε για τους τόκους του χρέους, όχι για εσωτερικές πληρωμές.
Λιγότερο τρομακτικό
Να γιατί αυτό έχει σημασία: Παραδοσιακά, οι χώρες που χρειάζονται μια μαζική μείωση χρέους θα αγωνιστούν πολύ σκληρά για να αποφύγουν μια ανεξέλεγκτη στάση πληρωμών όσο ακόμη δανείζονται από τις αγορές για να χρηματοδοτήσουν βασικές δημόσιες υπηρεσίες.
Ωστόσο, η κατάσταση αλλάζει κάπως όταν πρέπει να βρεις χρήματα στις αγορές "μόνο" για την εξυπηρέτηση του χρέους σου. Πολιτικά είναι πιο δύσκολο να προωθήσεις περαιτέρω περικοπές στον προϋπολογισμό μόνο και μόνο για να πληρώνεις τόκους στους επενδυτές. Και ο άμεσος κίνδυνος για τις βασικές υπηρεσίες του να χάσεις την πρόσβαση στις αγορές γίνεται κάπως λιγότερο τρομακτικός.
Μην με παρεξηγείτε. Εάν συμβεί αυτό, όπως πολλοί περιμένουν τώρα, μια πλήρης στάση πληρωμών της Ελλάδας θα παρέμενε επώδυνη για το χρηματοπιστωτικό της σύστημα και την εγχώρια οικονομία της - τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. (Αυτό είναι ανεξάρτητο από τις επιπτώσεις στους γείτονές της της ευρωζώνης. Εδώ εξετάζω τις επιπτώσεις μόνο για την Ελλάδα.)
Παρ’ όλα αυτά, η σχέση κόστους και οφέλους για την Ελλάδα στην τρέχουσα πορεία δεν είναι αυτό που ήταν μερικά χρόνια πριν, όταν το πρωτογενές έλλειμμα ήταν 5% ή 6% του ΑΕΠ.
Και, ας το παραδεχτούμε, ούτε το σενάριο με ποινές μη συμμόρφωσης είναι καυτό πλέον.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Olivier Blanchard, μίλησε ξεκάθαρα για τους κινδύνους της κρίσης.
Παρατήρησε πως ένα από τα πιο ολέθρια πράγματα για την τρέχουσα κατάσταση είναι ότι οι χώρες υπό πίεση έκαναν μεν το "σωστό" από την άποψη περικοπών του προϋπολογισμού, αλλά δεν ανταμείφθηκαν για αυτό, είτε από τις αγορές είτε από τους υποτιθέμενους συμμάχους τους της ευρωζώνης. Αυτό είναι κάτι παραπάνω από άδικο. Είναι επικίνδυνο.
Είναι ειρωνικό ότι η ίδια η έμφαση της Γερμανίας για την εφαρμογή δημοσιονομικής λιτότητας πριν από οτιδήποτε άλλο, έχει φέρει τώρα την Ελλάδα σε ισχυρότερη θέση στην περίπτωση στάσης πληρωμών.
Αν η Άνγκελα Μέρκελ δεν επεδίωκε να συμβεί κάτι τέτοιο, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι για να το αποτρέψει πρέπει να κάνει ένα βήμα πίσω στις διαπραγματεύσεις για το χρέος. Αν βέβαια δεν είναι ήδη πολύ αργά.
[Μετάφραση ΘΝΣ]
ΥΓ: Βλέπε και άρθρο "Αγνωστός Επενδυτής: Κι όμως είμαστε σε πρωτογενές πλεόνασμα..." από 27.12.11 με σχετικά σχόλια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου