Ο επιθανάτιος ρόγχος *

"Η υποχρεωτική γοητεία του αγνώστου" -του Γιάννη Ιωάννου

Άρθρο της Ζέζας Ζήκου στη Καθημερινή 15.6.2012: 

Ο επιθανάτιος ρόγχος της οικονομίας και της κοινωνίας...

«It’s the economy, stupid»... Εγινε σύνθημα της προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον και απεδείχθη η φράση-κλειδί που έγραψε ιστορία και τον οδήγησε στον Λευκό Οίκο. Αρχικά, η φράση ήταν μια λακωνική διατύπωση της προεκλογικής τακτικής του Μπιλ Κλίντον, το 1992. Γραμμένη σε ένα χαρτί κολλημένο στον τοίχο του αρχηγείου της εκστρατείας του, προοριζόταν για να υπενθυμίζει στον ίδιο και το επιτελείο του την οικονομική προτεραιότητα. Σήμερα, έχει περάσει πλέον ως στερεότυπο στη γλώσσα της πολιτικής διεθνώς. Απλώς, αυτό ακριβώς ήθελε να υπενθυμίσει η στήλη καθώς εξακολουθούν σκοπίμως ορισμένοι να παριστάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν την κρισιμότητα της κατάστασης στην πραγματική οικονομία. Την 23η Απριλίου 2010 εισήλθε η χώρα στη μετά Χρεοκοπία εποχή της, αλλά αρκετοί προσποιούνται ακόμη και τώρα ότι δεν έχουν αντιληφθεί πώς στις 5 και 6 Μαΐου του 2010 ψηφίστηκε ο νόμος που μετέφερε το Μνημόνιο στην ελληνική έννομη τάξη.

Ζούμε την απόλυτη καταιγίδα. Με την Ελλάδα χρεοκοπημένη, δεν χρειάζεται να είναι κανείς Κέινς για να καταλάβει τι πάει στραβά. Αρχικώς, λίγοι πολίτες το αντιλήφθηκαν, καθώς η σπουδαιοφανής οικονομική - τεχνοκρατική σκέψη των οικονομολογούντων παρέλυσε κάθε σοβαρή πολιτική συζήτηση. Τώρα, όμως, συνειδητοποιείται από τους πολλούς. Η πραγματική οικονομία είναι κλινικά νεκρή. Μην κόβετε μισθούς και συντάξεις και επιδόματα εν μέσω ύφεσης, μας έμαθε ο Κέινς (και ο μαθητής του Πολ Κρούγκμαν): θα δημιουργήσετε έναν κεϊνσιανό πολλαπλασιαστή της κρίσης και θα έχουμε νέο 1929. Η μεγάλη κρίση, ένα «1929» με αναλογίες και διαφορές από το πρωτότυπο, μας πλησιάζει...

Το στοίχημα επιβίωσης της οικονομίας είναι κολοσσιαίας σημασίας για το μέλλον μας και το μέλλον των επόμενων γενεών της χώρας μας. Κι αν χρειάζεται εθνική συναίνεση, αυτή η συναίνεση χρειάζεται στο να λυτρωθούμε από τους «σωτήρες» μας. Σε μια χώρα που ζει ήδη τον πέμπτο συνεχόμενο χρόνο βαθιάς ύφεσης και εγκλωβισμένη σε μια διαδικασία ακόμη βαθύτερης οικονομικής ύφεσης, καθώς προβλέπει πρόσθετα μέτρα 11,5 δισ. ευρώ που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη νέα οδυνηρή κατάρρευση, άραγε τι να πει κανείς.

Θα ήταν καλύτερα να θυμηθούν όλοι –και ειδικότερα η πληθώρα των οικονομολόγων καθηγητών που έχουν βρει «πρόθυμες» στήλες στις εφημερίδες και «άδειες» εκπομπές στην τηλεόραση– τον Ροβεσπιέρο, ο οποίος στην ομιλία του το 1792 για τον «Επισιτισμό» έκανε διάκριση ανάμεσα στο αναγκαίο και το πλεονάζον, εφαρμόζοντας διαφορετικό καθεστώς για το καθένα... Ολοι αυτοί οι καθηγητές των ξένων πανεπιστημίων που καλούνται να υπερασπιστούν τα συμφέροντα των ισχυρών και του κατεστημένου –και καταγγέλλουν ως «λαϊκιστές» όλους τους υπόλοιπους– αναπτύσσουν θεωρίες που περιγράφουν ένα σύστημα ή μια κατάσταση όχι όπως είναι, αλλά όπως θα ήθελαν εκείνοι να είναι. Και αυτό δεν είναι απλώς ανέντιμο, είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.

Η λαϊκή αγανάκτηση δεν απεικονίζει σε βάθος την απελπισία της κοινωνίας. Οφείλεται κυρίως στη γενικευμένη αίσθηση αδικίας που ενεργοποιεί την οργή. Περισσότερο ανυπόφορη ακόμα από αυτή καθεαυτή την (αναγκαστική) συρρίκνωση των βιοτικών επιπέδων του κοινού πολίτη είναι η ευρεία ανακατανομή πλούτου και ισχύος που επιτελείται στην πλάτη του. Στο μέτρο, λοιπόν, που, όπως παρατηρούσε ο Σουμπέτερ, η καπιταλιστική ανάπτυξη τείνει πάντα να απογειώνεται με την «καταστροφή» των πιο παρωχημένων και αναποτελεσματικών συντελεστών της παραγωγικής διαδικασίας, η κοινωνική αντίδραση μπροστά στα φαινόμενα αυτά απειλεί με εκρήξεις και ανατροπές.

Θα μου πείτε ότι η κρίση είναι η εκκίνηση ενός νέου οικονομικού και πολιτικού ταξιδιού. Η Ιθάκη του είναι ακόμη αδιόρατη, απροσδιόριστη. Θα εξαρτηθεί (και) από την έκταση και τη διάρκεια της κρίσης. Πόσοι συναγερμοί χρειάζονται για να το καταλάβουμε; Οι ξένες δυνάμεις προετοιμάζονται συστηματικά για την αποτυχία μας. Αν δεν επιτευχθούν οι νέοι σκληροί στόχοι που έχουν τεθεί, τότε η νέα βοήθεια των εταίρων - δανειστών θα αποσυρθεί. Αλλά η ελληνική κρίση δεν είναι απλώς ταμειακή. Ταμειακό είναι το οξύ και επικίνδυνο σύμπτωμά της. Είναι κρίση λειτουργίας. Είναι η ασυμβατότητά μας με τον κόσμο στον οποίο (μας λένε ότι) ανήκουμε, ενώ στην πραγματικότητα λειτουργούμε με όρους που μας οδηγούν έξω από αυτόν.