Γιατί δεν αξίζει να σωθεί το ευρώ *

Άρθρο του Mark Weisbrot στη Guardian 11.7.2011:

Γιατί δεν αξίζει να σωθεί το ευρώ
Η κρίση αποκάλυψε ότι -αντίθετα με την ίδια την ΕΕ- η Ευρωζώνη ήταν ανέκαθεν ένα δεξιό κατασκεύασμα
[Μετάφραση ΘΝΣ]

...Ακούμε συχνά το επιχείρημα ότι η νομισματική ένωση της Ευρώπης, η οποία περιλαμβάνει πλέον 17 χώρες, πρέπει να διατηρηθεί για το καλό της ευρωπαϊκής ιδέας. Παράλληλα ακούμε για πολύτιμα ιδανικά όπως την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, τη δημιουργία κοινών κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη κοινωνική ένταξη, τον περιορισμό του δεξιού εθνικισμού, και φυσικά την οικονομική και πολιτική ενοποίηση ως επιστέγασμα αυτής της προόδου.

Αλλά αυτό συγχέει τη νομισματική ένωση, δηλαδή την Ευρωζώνη, με την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Δανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, είναι μεν μέλη της ΕΕ, αλλά δεν αποτελούν μέρος της νομισματικής ένωσης. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο η ευρωπαϊκή ιδέα και η ευημερία της ΕΕ να δυσχεραίνονται χωρίς το ευρώ.

Αντίθετα, υπάρχουν ισχυροί λόγοι για να ελπίζουμε ότι αυτό είναι εφικτό. Το πρόβλημα είναι ότι η νομισματική ένωση, σε αντίθεση με την ίδια την ΕΕ, είναι αναμφίβολα ένα εγχείρημα δεξιών αντιλήψεων. Εάν αυτό δεν ήταν ορατό από την ίδρυσή της, θα πρέπει να είναι οδυνηρά σαφές τουλάχιστον τώρα, τη στιγμή που οι ασθενέστερες οικονομίες της Ευρωζώνης υφίστανται τη τιμωρία που παλιότερα προοριζόταν για χώρες χαμηλής και μεσαίας στάθμης, οι οποίες έπεφταν στα δίχτυα του ΔΝΤ και των κηδεμόνων του από την ομάδα των G7. Αντί να προσπαθούν να βγουν από την ύφεση με δημοσιονομικές και νομισματικές ενέσεις, όπως έκαναν οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσμου το 2009, αυτές οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να κάνουν το αντίθετο, με τεράστιο κοινωνικό κόστος.

Και η κατάσταση επιδεινώνεται: οι ιδιωτικοποιήσεις στην Ελλάδα ή η "μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας" στην Ισπανία, οι οπισθοδρομικές επιπτώσεις από τα μέτρα που έχουν ληφθεί στη κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου, και η συρρίκνωση και αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας την ίδια στιγμή που οι τράπεζες διασώζονται με έξοδα των φορολογουμένων -όλα αυτά φανερώνουν τη σαφέστατα δεξιά πολιτική των ευρωπαϊκών ηγετικών κύκλων, καθώς και την προσπάθειά τους να επωφεληθούν από την κρίση για να πετύχουν δεξιές πολιτικές αλλαγές.

Ο δεξιός χαρακτήρας της νομισματικής ένωσης είχε θεσμοθετηθεί από την αρχή. Οι κανόνες για τον περιορισμό του δημόσιου χρέους στο 60% του ΑΕΠ και του ετήσιου ελλείμματος του προϋπολογισμού στο 3% του ΑΕΠ, αν και παραβιάζονται στην πράξη, είναι αδικαιολόγητα περιοριστικοί σε περιόδους ύφεσης και υψηλής ανεργίας. Η αποστολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να φροντίζει μόνο για τον πληθωρισμό και καθόλου για την απασχόληση, είναι άλλο ένα κακό σημάδι. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ για παράδειγμα, είναι μεν ένας συντηρητικός θεσμός, αλλά τουλάχιστον υποχρεώνεται από το νόμο να ασχολείται τόσο με την απασχόληση, όσο και με τον πληθωρισμό.

Και η Fed –παρά την αδυναμία της να προβλέψει τη στεγαστική φούσκα που συνέτριψε την οικονομία των ΗΠΑ- απέδειξε ότι είναι ευέλικτη στην αντιμετώπιση της ύφεσης και της ασθενικής ανάκαμψης, δημιουργώντας περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια στα πλαίσια μιας επεκτατικής νομισματικής πολιτικής. Εντελώς αντίθετα, οι εξτρεμιστές που διευθύνουν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν αυξήσει τα επιτόκια από τον Απρίλιο 2011, παρά την αύξουσα ανεργία στις πιο αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης.

Ορισμένοι οικονομολόγοι και πολιτικοί παρατηρητές υποστηρίζουν ότι η Ευρωζώνη χρειάζεται μια δημοσιονομική ένωση, με μεγαλύτερο συντονισμό των δημοσιονομικών πολιτικών, έτσι ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει. Αλλά αυτό που βλέπουμε είναι ότι η δεξιά δημοσιονομική πολιτική δεν είναι αποτελεσματική, ακόμα και αν ήταν καλύτερα συντονισμένη. Άλλοι οικονομολόγοι -συμπεριλαμβανομένου και αυτού- έχουν υποστηρίξει ότι οι μεγάλες διαφορές στην παραγωγικότητα μεταξύ των οικονομιών των κρατών-μελών αποτελούν σοβαρά εμπόδια για μια νομισματική ένωση. Αλλά ακόμα και αν μπορούσαν να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα, η Ευρωζώνη δεν θα άξιζε τον κόπο αν πρόκειται για ένα δημιούργημα με δεξιό χαρακτήρα.

Η ευρωπαϊκή οικονομική ενοποίηση ήταν διαφορετικής φύσης πριν από την Ευρωζώνη. Σε αντίθεση με την ισοπεδωτική προσέγγιση ["race-to-the-bottom"] της NAFTA -η οποία εκτόπισε εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες του Μεξικού, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση των μισθών και της απασχόλησης στον μεταποιητικό τομέα στις ΗΠΑ και τον Καναδά- η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε κάποια προσπάθειες για την ενίσχυση των ασθενέστερων οικονομιών και την προστασία των αδυνάτων. Ωστόσο οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν αποδείξει ότι είναι αδίστακτες στη νομισματική ένωση τους.

Η ιδέα ότι το ευρώ πρέπει να σωθεί για το καλό της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης βασίζεται σε μια υπεραπλουστευμένη αντίληψη της δυσφορίας που έδειξαν οι φορολογούμενοι σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία για τη "διάσωση" της Ελλάδας. Δεν χωρά αμφιβολία ότι αυτή η δυσφορία οφείλεται εν μέρει σε εθνικιστικές προκαταλήψεις –συχνά υποδαυλισμένες από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης- αλλά αυτό δεν αρκεί. Πολλοί Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να πληρώσουν το λογαριασμό για τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών που έκαναν τα επισφαλή δάνεια. Και οι αρχές της ΕΕ δεν παρέχουν "βοήθεια" στην Ελλάδα περισσότερο από την "βοήθεια" που παρέχουν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν –για να δούμε ένα ανάλογο ζήτημα όπου όσοι αντιτίθενται στις καταστροφικές πολιτικές χαρακτηρίζονται "οπισθοδρομικοί" και "απομονωτιστές".

Φαίνεται ότι ένα μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής Αριστεράς δεν κατανοεί τον δεξιό χαρακτήρα των θεσμικών οργάνων, των αρχών, και κυρίως των μακροοικονομικών πολιτικών που έχουν ενσκήψει στην Ευρωζώνη. Αυτό αποτελεί μέρος ενός γενικότερου προβλήματος με την έλλειψη κατανόησης από το ευρύ κοινό της μακροοικονομικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία επέτρεψε σε δεξιές κεντρικές τράπεζες να εφαρμόσουν καταστροφικές πολιτικές, μερικές φορές ακόμη και κάτω από αριστερές κυβερνήσεις. Αυτές οι παρεξηγήσεις, σε συνδυασμό με την έλλειψη δημοκρατικής συμμετοχής, μπορούν να εξηγήσουν το παράδοξο ότι η Ευρώπη έχει σήμερα περισσότερες δεξιές μακροοικονομικές πολιτικές από ότι οι ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι διαθέτουν πολύ ισχυρότερα εργατικά συνδικάτα και άλλες θεσμικά όργανα για μια πιο προοδευτική οικονομική πολιτική.